Hella Haasse – Sleuteloog | Huiswerkvrij.com

Zakelijke gegevens:

Titel: Sleuteloog

Verklaring van de titel: Sleuteloog slaat op het sleuteloog waarin de sleutel moest gaan en een inscriptie stond.

Naam van de auteur: Hella S. Haasse

Uitgeverij: Querido

Jaar van verschijnen van de 1e druk: November 2002

Korte samenvatting

Een journalist benadert de kunsthistorica Herma Warner met de vraag of zij hem informatie kan verschaffen over Mila Wychinska. Hij is die naam tegengekomen in een dossier over mensenrechtenactivisme in Zuidoost-Azie. Het verzoek dwingt Herma zich te verdiepen in het verleden dat zij dacht voorgoed achter zich te hebben gelaten. Zij kende Mila vanaf haar jeugd als Dee Mijers, haar schoolvriendin in die tijd. Zij probeert de feiten omtrent het leven van Dee Mijers alias Mila Wyschinska te reconstrueren, en wordt overspoeld door een golf van herinneringen aan haar jeugd in Nederlands-Indie en de jaren daarna. Ingeslapen en verdrongen emoties komen weer aan de oppervlakte. Zij wordt zich opnieuw bewust van de duistere kanten van haar vriendschap met Dee, haar bijna mystieke band met Non, Dees tante, haar fascinatie voor de oude Indo-Europese familie van landeigenaren waartoe Non en Dee behoorden, en bovenal van haar verhouding tot Taco Tadema, met wie zij sinds hun middelbareschooltijd in Batavia een paar heeft gevormd.

Voorlopige mening

Inhoudelijke argumenten

2b. Het thema van het boek is vriendschap. En dan wel een vriendschap tussen twee schoolvriendinnen die door het opkomende nationalisme in Nederlands-Indie keuzes moesten maken waardoor kun verhouding werd veranderd. Het nationalisme bloeide op in de tijd dat Herma er nog woonde, dus in haar vroegere jaren. Zonder dat Herma het eigenlijk besefte heeft het nationalisme invloed gehad op haar relatie met Dee. Dee zag Herma niet meer als een gelijke, maar begon haar te zien als een arrogante ‘blanke’. Dit is een vernieuwend thema voor mij. Ik had eigenlijk nog nooit een boek gelezen dat betrekking had op Nederlands-Indie. Ik vond de manier waarop de vriendschap werd beschreven erg leuk en ook als het uiteindelijk niet goed tussen hen afloopt vond ik verrassend. Normaal gesproken eindigen de meeste boeken die ik lees goed maar dit liep niet af met een happyend.

Structurele argumenten

3a. Het verhaal wordt verteld door de ik-persoon genaamd Herma. Het boek begint met een brief van Bart Moorland en daarna vertelt Herma weer een stuk. Steeds wordt haar verhaal afgewisseld/onderbroken door een brief van Bart Moorland, tot aan het einde van het boek. Hij schrijft zeven korte brieven in totaal. De redenen voor deze brieven zijn eigenlijk het stimuleren van het ophalen van herinneringen van Herma. Ook krijg je zo een pauze tussen alle herinneringen die Herma ophaalt. Dat vond ik wel fijn want anders zijn sommige flashbacks niet helemaal duidelijk. Dan zou ze overspringen van het een naar het ander zonder enige aanleiding. De brieven van Bart Moorland zorgen voor een structuur aangezien hij gerichte vragen stelt in zijn brieven. Ik vind dit goed gedaan door de schrijver, want zo raakte ik tenminste niet in de war.

3b. Het hele verhaal is chronologisch, en bevat bijna alleen maar flashbacks. De flashbacks staan tussen Herma’s verhaal in, gescheiden door witregels. Het verhaal is geschreven in medias res, want via terugblikken kun je zien wat de personages vroeger meegemaakt hebben. Het verhaal heeft een gesloten einde. Herma’s kist wordt eindelijk geopend, en de vragen uit haar verleden hebben een antwoord gekregen, voor hoever mogelijk. De kist blijkt leeg te zijn en dat vond ik eigenlijk wel een beetje jammer. Door de flashbacks en mede dankzij wordt er een spanning opgebouwd. Op het moment dat ik van het bestaan van de kist afwist vroeg ik mij steeds af wat er nou precies in zou zitten. Grappig genoeg had ik in het begin van het boek al voorspeld dat Taco vreemd zou gaan met Dee. Ik vond het wel een beetje jammer dat dit aan het eind ook daadwerkelijk zo bleek te zijn.

3c. Het taalgebruik vond ik niet echt heel erg lastig, wat betreft de zinsopbouw dan. Er worden veel Indische woorden gebruikt waardoor je geacht wordt alert te blijven. Ik had alleen in het begin wat moeite met het boek. Ik kwam er moeilijk doorheen omdat ik het eigenlijk een vrij saai boek vind. Er wordt altijd vertelt dat je na zo’n 70 bladzijden dan moet stoppen met lezen. Maar aangezien ik ieder boek waar ik aan begin ook uit wil lezen heb ik mij dapper verweerd tegen de Indische woorden. Het vervelende hieraan vond ik dat niet alle woorden achterin te vinden waren waardoor ik ze dus door middel van de context moest vertalen. Hierdoor raakte ik mijn interesse in het verhaal ook weer kwijt. Na zo’n 100 bladzijden begon het verhaal eindelijk een beetje vaart te krijgen

Persoonlijke argumenten

4b. Het onderwerp van het boek is vriendschap. Dit onderwerp staat mij wel aan aangezien iedereen eigenlijk wel in het dagelijks leven hiermee te maken heeft. Iedereen (zullen ongetwijfeld een klein aantal uitzonderingen zijn) heeft vrienden waarmee je verbonden bent en waarmee je persoonlijke kwesties deelt. De relatie tussen Dee en Herma is echter iets ingewikkelder daar er ook etnische verschillen zijn. Dee voelt zich door Herma niet begrepen omdat zij blank is en Dee niet. Ik heb hier zelf eigenlijk geen ervaring mee. Ik besef me eigenlijk nu pas dat al mijn vrienden en vriendinnen blank zijn. Dit is niet bewust zo gebeurd maar ik denk ook dat dit soort verschillen er nu niet meer zo heel veel toe doen.

4c. Ik kon niet echt met de hoofdpersoon meevoelen en dat kwam door twee redenen. De schrijfster beschrijft uitstekend de omgeving en alle uiterlijke kenmerken. Ik miste echter alleen de emoties van de hoofdpersoon een beetje. Dit maakte het voor mij moeilijk om me echt in haar te verplaatsen. Dit vond ik erg jammer want ik vind dat juist de emoties van de hoofdpersoon een boek laat leven. De andere redenen waarom ik niet echt mee kan voelen is omdat ik het allemaal een beetje te toevallig vind. Ook word er gesproken van een etnische kwestie in een tijd waarin ik nooit heb geleefd. Ik kan me ook niet voorstellen dat een ‘hartsvriendin’ van de een op de andere dag zich tegen mij of zou gaan zetten. Ik vind dan dat je jezelf geen hartsvriendin mag noemen. Daarom vond ik het allemaal een beetje toevallig. Ook dat de zoon van Dee opeens in het leven van Herma komt vond ik vergezocht.

Morele argumenten

Hella Haasse vertelt in een interview het volgende: We zijn toch allemaal ‘niet echte-Nederlandse’ Nederlanders. Wij zijn mensen-van-daar, je kleur maakt niet uit. De invloed die je psychisch ondergaan hebt is voor ieder even sterk. Met sleuteloog wilde ik een verhaal schrijven over relaties tussen mensen waarin dat aan de orde wordt gesteld. Sleuteloog gaat over vriendschap, liefde en seksuele aantrekkingskracht tussen mensen die, hoewel op onderling verschillende manier, allemaal Indische Nederlanders zijn.

Dit is dus het moraal van het verhaal. Iedereen die in Nederlands-Indie woonde in die tijd is hetzelfde want iedereen maakte de zelfde gebeurtenissen mee. De een had alleen een andere kleur dan de ander. Ik ben het ook wel eens met die boodschap. Ik vind niet dat het uit maakt, hoort te maken, dat je blank bent. Ja, blanken hadden het beter dan de Indische mensen zelf. Maar dat neemt niet weg dat het opkomende Nationalisme geen psychische invloed had op de blanken. Vriendschappen met Indische mensen werden daardoor verbroken/verslechtert zoals ook het geval was bij Herma en Dee en niet te vergeten tussen Herma en Non.

Definitieve mening

Inhoudelijke argumenten

2a. Het boek gaat over Herma Warner die door de journalist Bart Moorland gevraagd wordt om alle herinneringen die zij aan Mila Wychinska (Dee Meijers) op te schrijven. Bart Moorland is namelijk bezig met een onderzoek wat betreft de verdwijning van Mila Wychinska. Herma heeft een ebbenhouten kist waarin al haar herinneringen aan vroeger zitten opgesloten. Ze is echter alleen de sleutel van het slot kwijt dus ze moet diep graven in haar herinneringen. Ik vond het een leuk onderwerp om over te lezen. Ik vond het alleen een beetje achterhaalt dat de sleutel kwijtraakt. Als er op het einde dan ook nog blijkt dat de kist leeg is was dat al helemaal teleurstellend. Natuurlijk is het een symbool, Herma had immers al haar herinneringen in haar hoofd, maar toch vond ik dat het openen van de kist dan wel weggelaten had kunnen worden. Ik vind het wel bijzonder dat Hella Haasse het op zo’n manier illustreert. Op het eind vraag je je inderdaad ook niet meer af wat er nou in de kist zit want je weet alles al. Hella Haasse laat zien dat eigenlijk alles er al is wat betreft gedachten en mogelijkheden, je moet het alleen maar uit je geheugen opgraven om er weer aan te denken. Zo zegt Janet Luis van het NRC Handelsblad: Terwijl wij steeds nieuwsgieriger worden naar de inhoud van de kist, tekent Herma haar herinneringen uit het hoofd op. Als de sleutel uiteindelijk toch nog teruggevonden wordt, blijkt hij niet meer nodig te zijn. De kist bevat geen geheimen meer, want was al leeg geschreven. Dat is een mooie illustratie van het wezen van Hella Haasse’s schrijverschap: alles is er al – het hoeft alleen maar even uit het geheugen opgedolven te worden en op papier gezet.

2c. Ik vond het verhaal voor het grootste gedeelte wel realistisch. Het zou zo echt gebeurd kunnen zijn. Weleens waar niet meer in deze tijd maar wel in de tijd dat het verhaal zich afspeelt. Dat Dee’s zoon opeens in het leven van Herma komt vond ik wel een beetje onrealistisch. Ook vond ik het een beetje apart dat Herma de sleutel, die bovenop de kast lag, niet kon vinden. Het mag dan wel hoger zijn dan dat zij kan reiken maar het is wel een plek die voor de hand ligt. Maar goed, als de kist open had gekund was het verhaal niet geweest zoals het nu was. Dit vind Dewi uit 5VWO van scholieren.com ook: “Dit boek is weliswaar fictie, maar er zit ook veel realiteit in verwerkt. Bijvoorbeeld de Japanse bezetting en hoe het er toen aan toe ging. Ik wilde echt graag weten hoe het af zou lopen, want ik vond het verhaal erg leuk en nadat ik op de helft was gekomen, heb ik de rest van het boek in één adem uitgelezen, want er worden steeds meer dingen duidelijk aan het einde. Vooral het einde zelf, de brief van Moorland vond ik mooi, maar ook weer vervelend. Want nu zou ik nooit te weten komen wat er nou precies in die kist zat, of alle informatie die Herma tot dan toe had verteld wel klopte en of er misschien nog meer informatie was. Maar omdat de waarheid niet boven water kwam, vond ik de betekenis van de inscriptie in het sleuteloog erg mooi: Al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders. Wat ook erg klopt met het verhaal zelf, want niets was wat het leek voor Herma”

Structurele argumenten

Persoonlijke argumenten

4a. Ik vind het niet het leukste boek dat ik ooit heb gelezen. Zoals ik al eerder zei kwam ik moeilijk door het begin van het boek en daar stoorde ik me aan. Ik had natuurlijk een ander boek kunnen kiezen maar daar ben ik denk ik te koppig voor geweest. Desondanks mijn moeite met het begin vond ik de rest van het boek wel aardig. Maar ook niet meer dan dat. Ik vond vooral het eind een beetje vergezocht. Opeens komt de zoon van Dee aan het licht en Herma denkt dat het universum haar iets duidelijk wil maken. Namelijk dat Dee weer contact met haar wil vinden en dat ze altijd verbonden zullen zijn. Ook vond ik het jammer dat de kist geopend werd en hij vervolgens leeg bleek te zijn. Ik had het leuker gevonden als de kist gewoon voor altijd leeg was gebleven. Herma heeft immers toch alles vertelt over wat er allemaal in de kist heeft gezeten. Al haar herinneringen heeft ze tenslotte op papier gezet. Ik vind wel dat het boek eigenlijk alles bevat, het is op sommige momenten toch wel komisch. Zoals Janet Luis van het NRC ook schrijft: Sleuteloog] is een verhaal waar alles in zit: drama, spanning, intrige, huwelijksbedrog, verbroken vriendschap en veel botsingen tussen Indië en Holland, matbruin en blank, hele en halve ‘totoks’. Droogkomisch is het verhaal soms ook, bijvoorbeeld wanneer het gaat om zoiets als stille kracht. Herma herinnert zich dat ze wel eens een geestesverschijning in de tuin zag opduiken, een hadji in een wit kleed, maar ze wist ook dat ze daar bij haar ouders niet mee aan hoefde te komen. ‘Spokende witte hadji’s waren immers een standaardnummer van de ‘Indische” folklore.’ Dit spook is een steeds terugkerend motief in de roman, net als de ebbenhouten kist. Alle ‘Indische’ spullen en paperassen zijn daar ooit in beland, maar sindsdien nooit meer ingezien. Omdat de sleutel zoek is, kan Herma er ook niet alsnog een blik in werpen. En ook de slotenmaker die op zeker moment wordt geraadpleegd, krijgt de kist niet open.

Morele argumenten

Uitwerking n.a.v. het themaonderzoek

Hella S. Haasse, sleuteloog

Wat voor soort karakter hebben de vrienden?

De hoofdpersonen van het boek zijn Herma Warner en Adele Meijers (Dee/Mila Wychinska)

Herma Warner

Herma Warner is de meest belangrijke persoon in het verhaal. Vanuit haar perspectief wordt alles verteld, het is haar geheugen met haar herinneringen die worden opgerakeld. Je leert Dee via haar kennen. Herma is kunsthistorica en op het moment dat zij haar verhaal verteld is ze al een stuk ouder, in de 70, dan in de flashbacks die zich in haar jeugd afspelen. Herma is getrouwd met Taco maar die is overleden. Omdat ze niet zo goed meer voor zichzelf kan zorgen en toch maar alleen in een groot huis zit wil ze graag naar Het Hoge Bos om daar een schone lei te beginnen. Haar jeugdherinneringen heeft ze ver weg gestopt maar als ze een brief ontvangt van journalist Bart Moorland wordt ze gevraagd deze weer op te halen. Ze besluit hierop in te gaan en haar verdrongen emoties en herinneringen komen weer aan de oppervlakte. Veel blijft raadselachtig. Dit laat zien dat Herma een gevoelige vrouw is die nog steeds moeite heeft met haar problematische jeugd. Het feit dat zij een blanke, welvarende was die in Batavia woonde heeft zijn sporen achter gelaten.

Citaat 1: “De vraag van de journalist heeft iets teweeggebracht wat me niet meer met rust laat. Ik kan niet bij de inhoud van mijn kist, maar nu lijkt het alsof er een slot in mijn geheugen is opengesprongen. Ik zal opschrijven wat me in gedachten komt.” (blz. 10)

Doordat ze weer in haar herinneringen moet graven denkt ze voordurend maar aan haar vroegere vriendin Dee, degene die ze juist wou vergeten. Ook blijkt dat ze er nachtmerries van heeft gehad.

Citaat 2: “Nu dwing ik om al het voorbije dat ik zou willen vergeten weer toe te laten in mijn bewustzijn, herinner ik me dat ik toen vaak ’s nachts wakker schrok met een gevoel alsof ik, door harde handen neergedrukt, stikte in gloeiend zand”. (blz. 170)

Herma was vroeger eenzaam want ze is eigenlijk opgevoed door het vertrouwde bediendepaar van haar grootouders, haar ouders hielden zich, buiten de vrije dagen en vakanties, niet echt met haar bezig. Daarom dat ze ook zoveel waarde hechte aan haar vriendschap met Dee.

Ze probeert met de hulp van Bart Moorland in haar verleden te graven en achter vragen te komen zoals: Wat is er met Dee gebeurd, nadat zij elkaar uit het oog verloren hadden?, Welke gebeurtenissen hebben haar huwelijk met Taco beschadigd?, Hoe zit het met de plotselinge verdwijning van Non? Dit blijkt haar nog meer moeite te kosten dan ze had verwacht. Als ze erachter komt dat Taco eigenlijk een verhouding had met Dee kwetst dit haar enorm. Ze vraagt zich ook af waarom ze dit nooit ingezien heeft. En of Taco wel werkelijk wel van haar heeft gehouden en of het met Dee niet alleen maar om de lust was. Over Herma haar uiterlijk wordt eigenlijk niets verteld.

Dee Mijers (Mila Wychinska)

Adele Mijers is een vriendin van Herma. Ze groeien samen op in Batavia, gaan naar dezelfde school en zien elkaar ontzettend veel. Dee’s moeder is na haar geboorte verdwenen, haar moeder is Pools en daarom noemt zij zich later Mila Wychinska. Als Dee wat ouder wordt gaat ze zich afzetten tegen Herma. Ze voelt zich niet meer met haar verbonden omdat Herma blank is en zij een halfbloed. Ze noemt zich daarom later ook Mila Wychinska om zo alle Hollandse en Indische associaties uit haar naam te bannen. Dee verdwijnt uit het leven van Herma en Herma wordt door Bart Moorland gevraagd om wat over haar te vertellen. Hij doet namelijk onderzoek naar Dee haar verdwijning omdat ze werkte voor een mensenrechtenorganisatie in Zuidoost-Azië. Ook blijkt dat Dee zich bekeerd heeft tot de moslims. Dee blijft een mysterie voor iedereen. Ze schijnt een seksuele verhouding te hebben met Taco, de man van Herma. Ze blijkt ook een zoon te hebben, waarvan we niet met zekerheid te weten komen of het ook de zoon van Taco is. We komen niet veel te weten over Dee. Behalve dat ze een zelfbewuste vrouw is die heel goed weet wat ze wil. Ze wil strijden voor de bevolking en is trots op haar afkomst. Verder is het een gesloten vrouw die niet veel over haar gevoelens praat.

Hoe is de vriendschap ontstaan?’

Herma en Dee waren schoolvriendinnen; hun vaders (de vader van Dee heette Louis) kenden elkaar toen ze vanuit Nederland naar Indië gingen met de mailboot. Dee groeide op zonder moeder, in een grote villa, met haar oma (Mevrouw Meijers) en tante (Non). Herma heeft een haast mystieke band met Non. Non, die op de achtergalerij orchideeën houdt, heeft net zo´n liefde voor bloemen als Herma. En Non, als toegewijde moslim, ziet vaak de hadji, een man die naar Mekka is geweest; Herma ziet deze man ook. Herma hoort van Dee dat Non verliefd was op haar vader toen deze in Nederlands Indië aankwam, en dat daarom Non zo goed op kan schieten met Herma. Ze lopen bij elkaars huis in en uit en zien elkaar ontzettend veel. Ook zitten ze bij elkaar op school waardoor ze elkaar nog meer zien. Ze zijn onafscheidelijk en noemen elkaar ook hartsvriendinnen.

Hoe reageert de buitenwereld op de vriendschap?

De buitenwereld reageert positief op de vriendschap. Vooral de ouders van Herma en de vader van Dee reageren goed op de vriendschap. Dankzij hun is de vriendschap ontstaan en daarom is het ook niet raar dat zij blij zijn om te zien dat de twee vriendinnen zo goed met elkaar omgaan. Ook Non is ontzettend blij dat Herma bevriend is met Dee. Ze ziet Herma een beetje als haar eigen kind. Ze heeft ook een bijzondere band met Herma want beiden hebben ze een liefde voor bloemen.

Wat stopt de hoofdpersoon zelf in de vriendschap?

Herma doet in eerste instantie veel moeite voor de vriendschap. Als ze merkt dat Dee zich tegen haar begint te keren blijft ze naar Dee terug komen omdat ze niet wil dat de vriendschap verwatert. Als blijkt dat Dee geen moeite wil doen omdat ze teveel verschillen besluit ze om er niet zoveel meer in te stoppen. Zoals dus al genoemd stopt Dee er in het begin wel veel moeite en tijd in. Ze heeft alles voor Herma over en ziet haar ook veel. Maar als ze zich gaat interesseren in de cultuurverschillen en zich echt wil wijden aan haar volk gaat ze zich afzetten tegen Herma. Ook gaat Dee veel uit met vriendinnen die net als zij gekleurd zijn, ze sluit Herma buiten omdat ze zich eigenlijk een beetje schaamt. Zo laat Dee de vriendschap tussen hen verwateren.

Hoe gaat de hoofdpersoon met de vriendschap om en hoe denkt hij over zijn/haar vriend(in)?

Zowel Herma als Dee gaan goed met elkaar om en denken positief over elkaar. Dee vindt Herma wel een beetje een arrogante blanke die het allemaal maar erg makkelijk heeft. Herma ziet dit echter niet zo, ze vergelijkt zichzelf ook met de halfbloedjes en voelt zich niet helemaal blank. Maar huidskleur liegt niet in de ogen van Dee. In het begin was het een vriendschap waarin beide vriendinnen goed met elkaar omgingen en waar weinig sprake was van negatieve gedachten. Dee was misschien wel een beetje jaloers op Herma omdat ze blank en dus welvarend was. Maar Dee woonde zelf ook in een groot huis. Herma was omgekeerd jaloers op Dee omdat Dee tenminste wel altijd familie om zich heen had. Daarom ging Herma ook veel met Non omdat ze haar een beetje als een moeder zag.

Wat heeft de vriendschap voor invloed op de hoofdpersonen? Is er onder andere sprake van emotionele afhankelijkheid?

Het is niet een vriendschap die veel invloed op de hoofdpersonen heeft. Natuurlijk zien ze elkaar veel waardoor ze automatisch elkaars gedrag een beetje overnemen. Maar er is geen sprake van emotionele afhankelijkheid. Als Dee zich tegen Herma afzet blijft Herma niet tot in het oneindige aandringen om weer met haar om te gaan. Ze legt zich erbij neer dat zij en Dee misschien wel teveel verschillen.

Is er verschil tussen het begin en het eind m.b.t. de vriendschap?

Er is wel degelijk verschil tussen het begin en het eind van de vriendschap. In het begin als Herma en Dee nog jong zijn dan zijn ze onafscheidelijk. Ze zien elkaar heel veel en zelfs hun ouders zijn bevriend. Op het moment dat Dee zich tegen Herma af gaat zetten verwatert de vriendschap. Als Herma uiteindelijk in Nederland gaat wonen samen met haar man Taco hoort ze nooit meer iets van Dee. Als ze na een aantal jaar, in 1952, weer terug gaat naar Batavia hoort ze dat Dee zich heeft laten registeren als Belanda-Indo en haar naam vervolgens veranderd heeft in Mila Wychinska. Als Herma in 1967 Non, die haar naam verandert heeft in Ibu Sjarifa, weer spreekt hoort ze dat Dee zich in de problemen heeft gewerkt door haar politieke activiteiten. Op hetzelfde moment werd Taco gegijzeld op de Filippijnen waar Dee mogelijk ook verbleef. Herma ziet Dee voor de laatste keer in 1964 in Parijs waar zij met Taco verblijft. Dee reageert heel afstandelijk en doet alsof ze Herma niet goed kent. Tegen Taco doet ze echter alsof er niets veranderd is. (Hier komt de lezer er dus ook achter dat Taco een verhouding had met Dee). Er is een definitieve muur tussen hen gekomen. Hierna heeft Herma ook nooit meer iets van Dee gehoord. Ze hoort later in 1976 dat Dee zich voordoet als Non omdat ze lid was van een groepje fanatieke non grata.

Mijn hoofdvraag luidde: Heeft de vriendschap een positieve of een negatieve uitwerking op de hoofdpersonen? In sleuteloog van Hella S. Haasse verwatert de vriendschap, mede dankzij Dee’s gedrag tegen Herma, ook. De vriendschap heeft geen negatieve uitwerking op Herma’s persoonlijkheid. Ze heeft zicht er uiteindelijk bij neer kunnen leggen dat zij en Dee nooit meer vriendinnen zullen worden zoals ze ooit waren. Wel blijft ze nog de hoop houden want ze gaat immers steeds opzoek naar Dee en vraagt zich toch af wat er met haar is gebeurd.