Spreekbeurt humanitaire interventie
Inleiding
De afgelopen week is de missie van Nederlandse militairen in Uruzgan, een zuidelijke provincie van Irak, meermalen in het nieuws geweest. Nederland vroeg zich af of het wel of niet deel moest nemen aan deze missie. De buitenlandse gezanten hebben Nederland overgehaald wel deel te nemen.
Principiële en praktische overwegingen speelden een rol bij de besluitvorming van de regering: is het sturen van militairen wel nuttig, leidt het sturen van militairen niet van kwaad tot erger, welke gevaren kunnen zij verwachten, moeten we wel meegaan met de Amerikanen – die zonder instemming van o.a. Nederland de oorlog in Irak begonnen is en die er duidelijk op uit zijn hun invloed in de wereld te vergroten?
Met het oog op de kwestie Uruzgan vroeg ik me af: moeten landen überhaupt wel militair ingrijpen in andere landen?
Middenstuk
Dat ingrijpen in andere landen heet officieel “humanitaire interventie.” Interventie betekent tussenkomst, het humanitaire geeft aan dat het gaat om tussenkomst om menslievende redenen. Mensenrechtenorganisatie Amnesty geeft voor humanitaire interventie de volgende definitie: “gewapend optreden van een staat tegen een andere staat met als doel een einde te maken aan massale schendingen van mensenrechten.” Een nauwkeurigere definitie is echter (- probeer me te volgen -) “De dreiging met of het gebruik van geweld door één of meer staten binnen het territoir van een andere staat, met het enkele doel het een halt toeroepen aan dan wel het voorkomen van zich aldaar voordoende onmiddellijk dreigende grootschalige ernstige schendingen van fundamentele mensenrechten – in het bijzonder het recht op leven van individuen, ongeacht hun nationaliteit – waarbij deze dreiging met geweld of dit gebruik van geweld plaatsvindt zonder voorafgaande toestemming van competente VN organen en zonder toestemming van de legitieme regering van de staat op wiens grondgebied de interventie plaatsvindt.”
De Verenigde Naties geven aan een of meerdere landen toestemming militair in te grijpen uit zelfverdediging en als het VN-handvest er bij uitzondering toestemming voor geeft.
Officieel is er alleen sprake van humanitaire interventie als de Verenigde Naties geen toestemming voor militair ingrijpen heeft gegeven, en ook de desbetreffende staat niet, maar deze grenzen zijn vaag. Daarom beschouw ik de missie naar Uruzgan ook als humanitaire interventie, ook al hebben zowel de Verenigde Naties als de Afghaanse regering er toestemming voor gegeven.
Humanitaire interventie is een omstreden begrip in de hele wereld. Het wringt namelijk nogal dat je een ander land ongevraagd met tanks en soldaten binnenvalt zodat de bevolking daar een beter leven krijgt. Twee internationaal-politieke fundamenten botsen hier met elkaar: aan de ene kant het respecteren van de soevereiniteit – binnen de landsgrenzen zijn de staat en het volk helemaal de baas – en aan de andere kant de bescherming van de mensenrechten. Respecteert een land de rechten van haar eigen inwoners niet, respecteert de internationale gemeenschap de soevereiniteit van dat land wel?
(voordelen | nadelen) Er zijn veel voor- en nadelen aan humanitaire interventie. Het is natuurlijk iets moois als een land of een groep van landen opkomt voor zoiets waardevols als de mensenrechten in een ander land. Maar het kan ook uit de hand lopen: andere landen bemoeien zich ermee en voordat je het weet is de derde wereldoorlog een feit. Nadelen:(escalatie)
(selectiviteit) Nog een nadeel aan humanitaire interventie is de selectiviteit: het is wreed dat de wereld niet wakker ligt van grote mensenrechtenschendingen van een Afrikaanse dictator maar er wel wordt ingegrepen in het dichter bij huis liggende Kosovo, terwijl er daar in veel mindere mate mensenrechten worden geschonden.
(eigenbelang) Hoe mooi en onbaatzuchtig staten hun humanitaire interventie ook voor mogen stellen, het eigenbelang zal een belangrijke rol blijven spelen. De permanente leden van de Verenigde Naties hebben in het verleden talloze malen hun vetorecht uitgesproken in de Veiligheidsraad over humanitaire interventies tegen de Afrikaanse dictator, terwijl er goede argumenten zijn dat de Amerikanen in 2003 Irak zijn binnengevallen om de olie en de regionale invloed, in plaats van de mondiale veiligheid en de bevrijding van het onderdrukte Irakese volk.
(gevaar voor onbeperkte interventie) Een ander nadeel is dat als de VN één interventie toestaan, er meer toegestaan zullen worden. Staten kunnen blijven interveniëren, omdat het lastig is een grens te trekken.
(ondermijning gezag VN-handvest) Als landen veelvuldig interveniëren zonder toestemming van de Verenigde Naties, ondermijnt dat hun gezag.
(schending mensenrechten) Het lijkt niet te kloppen, maar door humanitaire interventie schendt je het volkenrecht, een van de mensenrechten. Door militaire optreden kunnen namelijk onschuldige slachtoffers vallen. Het ene land vermoordt dan burgers van een ander land, wat in strijd is met de mensenrechten.
Maar wanneer mag een staat dan wel ingrijpen? Voordelen:(streng toezicht) Daarvoor zijn strenge bepalingen opgesteld. Op 7 maart 2001 heeft het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten een overzicht gemaakt van de voorwaarden voor humanitaire interventie. Daarin staat onder andere dat:
1. er voor militair ingrijpen een politiek en maatschappelijk draagvlak moet bestaan;
2. er altijd diplomatieke voorstellen gedaan moeten worden om de aanvallen te stoppen;
3. er geen zinloos geweld mag worden gebruikt;
4. gestuurde militairen getraind en uitgerust moeten zijn om het aantal slachtoffers te beperken.
Het is een voordeel dat er streng toezicht wordt gehouden op humanitaire interventie: zo blijft het gecontroleerd.
(een mensenleven is onbetaalbaar) Humanitaire interventie dient in de allereerste plaats om mensenlevens te sparen. Geslaagde humanitaire interventie spaart mensenlevens, het meest waardevolle van alles.
(reputatie Nederland) Als Nederland niet zou deelnemen aan de missie naar Uruzgan, zou het een slecht effect hebben op de reputatie van Nederland. Andere landen hebben meermalen het belang van Nederlandse aanwezigheid in Uruzgan benadrukt: ze rekenen op ons. We hadden er ook op kunnen rekenen dat Nederland minder te zeggen zou krijgen in de internationale politiek. We zijn al een klein landje dat zijn stem met moeite kan verheffen, minder inspraak kunnen we ons niet permitteren.
Slot
Er staan nu zes nadelen en drie voordelen op het bord. Maar kwaliteit gaat boven kwantiteit. Ik ben voor humanitaire interventie en dus de missie in Uruzgan. Als hij goed verloopt – en die kans is groot met zoveel regels en onder het strenge toezicht van de media – als hij goed verloopt worden er vele mensenlevens gespaard en wordt er een einde gemaakt aan de schending van mensenrechten.