Pygmalion
door
Het Ro theater
Het oorspronkelijke verhaal
http://satura-lanx.telenet.be/Ovidius/Ovidius_Verhalen%20per%20verhaal/Pygmalion.htm
Pygmalion had de vrouwen jarenlang in zonde zien leven en voelde een afkeer van het kwaad dat de natuur bij de vrouwen had ingeplant; daardoor bleef hij steeds vrijgezel. Ondertussen maakte hij wel een wit ivoren beeld met een weergaloze schoonheid en werd verliefd op zijn eigen werk.
Het leek op een echte jonge vrouw die graag bemind wilde worden. Pygmalion bewonderde haar en brandde van hartstocht voor dit namaak-lichaam. Hij voelde steeds met zijn vingers aan het beeld en maakte zich wijs dat het geen ivoor meer was. Hij kuste haar, sprak tot haar en hield haar in de armen, drukte zijn vingers in haar lichaam en was zelfs bang voor blauwe plekken waar hij haar omarmde.
Hij vleide haar met verliefde woorden, gaf geschenken (schelpen of stenen, tamme vogeltjes, bloemenkransen, lelies, geverfde knikkers, barnsteenkralen en tranen van de Heliadenbomen). Vervolgens tooide hij haar met kleren, deed ringen aan haar vingers, snoeren om haar hals, lichte parelhangers aan haar oren en behing ook rijk haar borst. Alles sierde haar, ook al was ze mooi zonder dat alles. Hij legde haar op een divan met een purperen sprei, noemde haar zijn bed-vriendin en liet haar hals zachtjes in een kussen leunen, denkend dat ze dat kon voelen.
Het feest van Venus was begonnen. Jonge koeien met vergulde horens werden geofferd en overal kon je wierook ruiken. Na het offer bleef Pygmalion bij het altaar staan en wenste stil: ‘O goden, als jullie alles kunnen geven, geef mij dan een vrouw.’ Venus, zelf aanwezig bij haar feest, begreep de bedoeling van deze wens: de vlam van het offervuur laaide driemaal op en een vuurtong schoot omhoog in de lucht; zijn wens zou in vervulling gaan.
Zodra hij thuis kwam haastte hij zich naar zijn beeld en kuste haar op de mond. Ze leek erdoor te smelten en weer kuste hij haar en raakte haar borsten aan met een vingertop: het aangeraakte ivoor werd week, de kilte verdween. Verbijsterd liet hij eerst geen vreugde toe, bang voor bedrog. Verliefd streelde hij steeds weer, steeds meer vrouw dan beeld: zijn strelingen doen haar bloed veel sneller stromen!
Daarna sprak Pygmalion, held van Paphus, dankwoorden uit voor Venus diep uit zijn hart, en drukte zijn lippen op de lippen van het meisje dat zijn kus voelde, begon te gloeien en haar ogen schuchter opsloeg. Op dat moment keek ze haar minnaar aan. Het huwelijk, door Venus voorbereid, ontving haar zegen: toen Paphos geboren werd, had de maan negenmaal haar sikkel tot een schijf gevuld en het eiland draagt soms nog de naam Paphia in plaats van Cyprus.
Het toneelstuk
Lieze Modderman is een Rotterdamse bloemenverkoopster met een onnavolgbaar dialect. Ze besluit dat ze netjes Nederlands wil leren praten en klopt daarvoor aan bij de vermaarde professor Hannie Higgins, die samen met andere vrouwen in een pension woont. Normaliter kost dit een hele hoop geld, maar Higgins en een vrouw uit het pension, Claudia Piekema, besluiten een weddenschap af te sluiten over het al dan niet slagen van de spraaklessen. De inzet van de weddenschap is dat de verliezer alle kosten op zich neemt.
Na hard werken wordt de proef op de som genomen en mag Lieze mee naar een thee-avondje, waar ze zich netjes volgens het protocol gedraagt. Daarna bezoeken ze de kroning van koningin Elisabeth van Groot Brittannië, en ook daar gaat alles prima. Het lijkt er dus op dat Lieze haar doel heeft bereikt. Maar ondertussen gaat ze zich afvragen of ze nu werkelijk gelukkiger is, nu ze netjes kan spreken. Het lukt haar niet meer om zich te uiten zoals ze zelf wil, en daarom gaat ze weg bij professor Higgins, voor wie ze eigenlijk wel diepere gevoelens heeft gekregen.
Ze trouwt daarna met Freddie, de enige man in het gezelschap, omdat ze weet dat hij altijd bij haar zal blijven. Haar zwak voor professor Higgins blijft wel.
Er is wel een parallel tussen het oorspronkelijke verhaal en het toneelstuk. Professor Higgins maakt, net zoals Pygmalion, van iets onbeschrevens iets moois en ze wordt daar ook verliefd op.
Maar er zijn eigenlijk meer verschillen dan overeenkomsten. Higgins maakt haar meisje niet zelf: Lieze was al iemand voordat ze bij haar kwam, het enige dat ze heeft gedaan is haar wat manieren aanleren. Ook leeft Higgins niet happily ever after met haar ‘creatie’, maar loopt deze weg van haar.
Het verhaal speelt zich af in Rotterdam, vlak na de oorlog. De stad is net opnieuw opgebouwd en in het pension bouwt professor Higgins mensen op tot Algemeen Beschaafd Nederlandssprekende mensen.
Het decor bestond uit twee verdiepingen, met een verdraaibare schijf in het midden die aan de ene kant de binnenkant van de woonkamer liet zien, en aan de andere kant de gevel. Op de bovenste verdieping bevonden zich twee slaapkamers. Voren op het toneel stond professor Higgins’ apparatuur.
Ik vond het toneel wel mooi in elkaar zitten. Overal waar je keek was wel wat te zien.
Er werd vantevoren gezegd dat er nogal wat lesbische elementen in het toneelstuk zaten. Het was inderdaad zo dat, als de hoofdpersonen bezig waren met een scène beneden op het toneel, er wat vrouwen op de bovenverdiepingen sensuele bewegingen aan het maken waren. Het nut daarvan is mij eerlijk gezegd totaal ontschoten. Misschien was het de bedoeling om een bepaalde lesbische sfeer te creeëren, maar eerlijk gezegd werd ik er alleen maar door afgeleid van datgene wat de hoofdpersonen aan het doen waren.
Verder vind ik het ook nogal vreemd dat er voor is gekozen het stuk in de jaren ’50 te laten plaatsvinden. De kleding en het decor paste wel daarbij, maar de lesbische verhoudingen zijn helemaal niet realistisch in die setting. Ik vind dat ze hadden moeten kiezen om het óf mét de vrouwenliefde in het nu te laten spelen, óf er een echt jaren ’50 verhaal van hadden moeten maken, dus zonder de lesbische accenten, die in mijn ogen soweiso te weinig toevoegende waarde hadden.
Er zaten ook wel grappige stukken in het stuk. Het meest grappige vond ik de lampenkappen die de aanwezigen van het theekransje op hun hoofd hadden. Iedere keer dat ze dan met z’n allen naar de dranktafel vertrokken om een glaasje achterover te slaan, zag je al die kappen op hetzelfde moment naar achter gaan. Dat was wel een grappig gezicht.
Het was wel jammer dat we op het balkon zaten. Ik kon de gezichten en lichaamshouding van de spelers niet zien doordat we zover van het toneel af zaten, dus ik denk dat ik een paar dingen niet heb meegekregen. De lesbische gevoelens die Higgins en Lieze voor elkaar krijgen hoorde ik niet echt terug in de tekst, en pas toen ze een keertje met elkaar gingen staan zoenen kreeg ik het door. Ook kwam Lieze’s keuze voor Freddie nogal uit de lucht vallen, maar ik neem aan dat dit door het het non-verbale acteerwerk duidelijk had moeten worden.