Eerste druk, april 2005
Uitgeverij Podium
218 bladzijden
Samenvatting, zelf geschreven:
Art Troost is een meesterkok van ongeveer 35 met twee Michelinsterren. Hij is opgegroeid met koken: zijn vader was ook een meesterkok met een ster.
Met zijn relatie gaat het niet zo goed. Andrea, zijn vriendin, heeft bekend een half jaar lang te zijn vreemdgegaan met een acteur, maar na een verzoeningsetentje in Antwerpen lijkt het voorlopig weer goed te gaan. Voor dit etentje had hij voor de eerste keer in lange tijd een avond vrij genomen van zijn restaurant, maar juist die avond komt er een inspecteur van Michelin op bezoek en Bruna, zijn Italiaanse sous-chef, was er niet zeker van of ze de situatie wel goed had aangepakt.
Al vijf jaar lang presenteert Art op Ned. 3 het programma Sterallure, waarin hij in de zomermaanden in het kasteel annex hotel en restaurant van Sassertot in Frankrijk, wekelijks twee beroemde gasten ontvangt. Met hen kookt hij dan en voert hij gesprekken.
Deze week heeft hij Helmke Draaibaar, een Surinaamse schrijfster, en Hansen Fennema Klein, een filosoof die over alles een mening heeft, op bezoek. De eerste ochtend verschijnen de gasten niet aan het ontbijt. Het prductieteam besluit dan dat het een leuk idee zou zijn om de gasten met een ontbijtje en een camera te gaan wekken. Tot stomme verbazing van Art geeft Hansen niet thuis op zijn eigen kamer, maar doet hij met een slaperig hoofd bij Helmke de deur open. Hij wil geen problemen krijgen met zijn vrouw, dus dreigt hij met opstappen als de beelden worden uitgezonden. Ondertussen komen er ook problemen met de aanlevering van etenswaar, doordat de Franse boeren staken en de wegen blokkeren.
Een paar avonden later zit Art met Helmke aan de keukentafel en voordat hij weet wat er gebeurt, zit ze hem te zoenen. Juist op dat moment komt Hansen de keuken binnengelopen. De volgende dag ontvangt Art tijdens een lunch van Michelin een brief, waarin staat dat hem allebei zijn sterren worden ontnomen, een ongekend dieptepunt in de geschiedenis van Michelin. Zijn producent, die vaak vergeet om uit tactische overwegingen dingen voor zich te houden, leest de brief ook.
De volgende dag, de laatste dag van de opnames, komen al deze problemen tot een climax. Normaliter wordt op de laatste dag La Grande Bouffe, een groot diner, gehouden. Door de staking is bijna al het eten in het restaurant op en wordt Art gedwongen om te gebruiken wat de chef van het chateau, LaRue, hem aanbiedt: animelles, stierenballen. Vlak voor het diner laat de producent in een telefoongesprek met de netcoordinator van Ned. 3 per ongeluk vallen dat Troost zijn sterren kwijt is. Hierdoor verliest hij ook nog eens zijn programma.
Zonder iets te laten merken probeert Art het diner door te laten gaan. Maar dan belt Andrea. Hansen, die een column heeft in het NRC Handelsblad, had blijkbaar daarin een boekje opengedaan over de nachtelijke zoenpartij van Art en Helmke. Zonder pardon bekent ze dat ze nog steeds vreemdgaat met de acteur, en voegt daaraan toe dat het nu definitief uit is. Art vergrijpt zich vervolgens aan de zelfgemaakte absint die Bruna speciaal voor de laatste avond had meegenomen en wordt doodziek, ofwel van de stierenballen, ofwel van de overdosis absint.
Helmke, die 7 columns in verschillende vrouwenbladen heeft, besluit daarop wraak te nemen op Hansen en schrijft in een van haar columns over zijn slippertje tijdens de eerste nacht.
Terwijl Art doodziek in bed ligt overdenkt hij de rampzalige afgelopen week. Als hij dan eindelijk in staat is uit zijn bed te komen gaat hij het bos in, waar hij een hert ziet dat hij al eerder die week had gezien. Deze keer vlucht het dier niet, en het lijkt hem een mooi moment om een hert te omhelzen.
Hoofdpersonen:
Art is de belangrijkste persoon in het boek. Hij heeft met Bruna, zijn Italiaanse sous-chef, een heel aparte relatie. Art is van mening dat je personeel beter werkt als je ze behandelt als je gelijken, in tegenstelling tot andere chef-koks, die hun personeel onder een ijzeren regime houden en ze bijvoorbeeld opdragen om koffie voor henzelf te halen. Art niet; hij vindt dat hij ook best zelf koffie kan halen.
Bruna is een expressieve Italiaanse en doordat Art haar de gelegenheid geeft om haar mening te uiten, werken ze goed samen. Op pagina 93 bijvoorbeeld is Art in zijn restaurant bezig met de voorbereidingen van het kerstdiner. Bruna komt te laat, maar wanneer ze geirriteerd vertelt dat ze de nacht heeft doorgebracht met de sous-chef van een van zijn concurrenten en nu zijn menu weet, is alles weer goed. Zie ook pagina 107, 139.
Behalve de baas-werknemerrelatie die ze hebben, voelen ze onderhuids nog meer voor elkaar. Dit blijkt wanneer Bruna stiekem veel te veel waarheidsserum, dat ze voor de gasten in onmeetbare hoeveelheden in de gorgonzolasouffle hadden gedaan, in Arts souffle doet op pagina’s 109-112. Ze begint hem suggestieve vragen te stellen en ze eindigen de avond door in de praktijk te brengen wat ze daarvoor tegen elkaar hebben verteld. Na die avond doen ze net alsof het niet is gebeurd.
Op tijden dat ze niet aan het werk zijn, maar bijvoorbeeld pauzeren in Art’s kantoortje, gaan ze vriendschappelijk met elkaar om. Op pagina 117 bijvoorbeeld gaat Bruna op zoek naar Art op het internet en komt daar allerlei hilarische dingen tegen, puur om hem te pesten.
Voor de samenwerking tussen Art en Bruna is het goed dat Bruna zegt wat ze denkt. Maar wanneer Art op pagina 159 voor het eerst in tijden een avond vrij neemt om het weer goed te maken met zijn vriendin, komt een inspecteur van Michelin langs. Art werd ervan beschuldigd nauwelijks meer zelf in de keuken te staan en alles door zijn personeel te laten doen, en zijn toevallige afwezigheid bevestigt dit alleen maar. Bruna probeert de situatie op te vangen, maar de inspecteur vond haar zeer onbeleefd. Dit leidt er toe dat hem op pagina 163 allebei zijn sterren worden ontnomen, wat er weer toe leidt dat de netcoordinator van Ned. 3 besluit om Art zijn programma af te nemen. Wrang genoeg blijkt op pagina 215 dat Bruna zijn opvolgster wordt.
Het lijkt mij wel prettig om een baas te hebben die, anders dan gebruikelijk is in de branche, mij ook een vinger in de pap zou laten hebben. Het lijkt me niet fijn werken om dingen te moeten doen zonder zelf ideen te mogen opperen of weerwoord te mogen hebben.
Verder vind ik het wel een beetje vreemd dat Bruna Art nog steeds niet tutoyeert, hoewel ze elkaar meer als vrienden dan als werkgever en werknemer behandelen. Zelfs na de vrijpartij weigert Bruna Art met ‘jij’ aan te spreken. Volgens Art zelf doet ze dit uit ‘een doortrapte vorm van Italiaanse wraak’. Maar zelf zou ik eerder ervoor kiezen om dan ook tijdens het werk openlijk vriendschappelijk met elkaar om te gaan en elkaar dus te tutoyeren.
Slot:
Uitgebreide samenvatting van het slot:
LaRue, de chef-kok van het chateau, heeft hem de toegang tot de keuken ontzegd omdat Art volgens hem zijn kostbare ingredienten verbruikt. Maar door de staking van de boeren heeft Art zelf ook helemaal geen ingredienten meer en omdat de boeren alleen nog eten willen verkopen aan des Francais, kan hij ook geen nieuwe meer krijgen. Ten einde raad klopt hij aan bij LaRue, die hem na een moeizaam gesprek de stierenballen aanbiedt. Art besluit om de gasten niet te vertellen wat ze te eten krijgen en geeft Bruna, die er ook niet al te blij mee is, de opdracht om de ballen schoon te maken.
Dan komt Just, de producer, vertellen dat hij heeft gesproken met de netcoordinator van Ned. 3. Hij meldt ten eerste dat Helmke in haar column een boekje open heeft gedaan over Hansens seksdrift, en dat hij ten tweede per ongeluk heeft laten vallen dat Art zijn sterren kwijt is. Hierop besluit de netcoordinator om Art stante pede zijn programma af te nemen. Art is uit het veld geslagen, maar Bruna heeft dit niet door. Om het diner toch nog een beetje te redden geeft ze Art een fles zelfgemaakte absint, die eigenlijk bedoeld was om de laatste aflevering van het seizoen mee af te sluiten.
Tijdens het diner drinkt Art teveel van de absint, en het feit dat LaRue, met wie Art geen goede verstandhouding heeft, besluit om mee te dineren, maakt het er niet beter op. De dochter van de producer, Sanne, staat buiten het zicht van de camera mee te kijken, maar opeens mengt ze zich in het gesprek tussen Hansen en Helmke en vraagt hem woedend of hij de column die Helmke over hem heeft geschreven al heeft gezien. Ze bekent meteen ook met Hansen te hebben geslapen en als er een grote chaos van bekvechtende mensen is ontstaan, vraagt Bruna Art, die ondertussen al in een vergevorderde staat van dronkenschap verkeert, om opheldering over de sterren die hij blijkbaar heeft verloren. Daar voegt ze dan nog aan toe dat zij gevraagd is om Sterallure over te nemen. Ziek van de alcohol en al het ongeluk belandt Art op een of andere manier in zijn bed en overdenkt de afgelopen week. Wanneer hij weer een beetje in staat is om zijn bed uit te komen besluit hij het bos in te gaan. Daar komt hij dan een hert tegen, dat hij al eerder had gezien toen hij voor het raam stond en hij besluit haar te omhelzen.
De slotzin: “Het lijkt me een mooie ochtend om een hert te omhelzen.”
Het hert is ongeveer de enige die niets afweet van het verlies van de sterren en het programma. Zij is de enige in de nabije omgeving die geen uitgesproken negatieve mening over Art heeft, voor zover herten een mening kunnen hebben, en daardoor het enige dat hem nog een beetje troost kan geven.
Je kunt het slot van dit boek op twee manieren bekijken. Enerzijds eindigt het met Art die in bed ligt en de afgelopen week overdenkt, terwijl hij ondertussen geveld wordt door hoofdpijn en pijn in zijn darmen. Anderzijds is het moment waarop Art zijn sterren, zijn vriendin, Bruna, zijn programma en zijn waardigheid verliest ook uit te leggen als een einde.
Het feit dat er iets mis moest gaan met al het succes dat Art in de afgelopen jaren heeft verzameld, was door het hele boek merkbaar. Ik was wel een beetje verrast door de manier waarop Giphart dat heeft gedaan: meedogenloos laat hij Art alles in een keer kwijtraken en wrang genoeg wordt Bruna, die onder andere de reden was om Arts sterren af te nemen, zijn opvolgster.
Pas op het einde van het boek werd het me duidelijk waardoor Art ijlend in bed was beland, terwijl ik dit, met de kennis die ik na het lezen van het boek heb, ook al op de eerste pagina had kunnen lezen. Ik vind dat Giphart dit wel goed heeft gedaan, omdat hij het verhaal hierdoor tot het einde toe interessant houdt.