Titel: Het motet voor de kardinaal
Jaar van uitgave: 1960
Aantal bladzijdes: 225
Uitgever: Querido
Genre: Roman
Opdracht. Geef een goede, beknopte samenvatting van het boek.
Een jongen raakt tijdens een veldslag zijn ouders kwijt. Hij wordt door soldaten meegenomen naar het kasteel van Zweder ten Weel, in Nederland. Door zijn karakter als kind wordt hij Wolf genoemd. Al snel wordt bekend dat hij kan zingen. Hij groeit op als de lijfeigene van Richardis, het dochtertje van de kasteelheer Zweder ten Weel. Zijn gehele jeugd is Richardis zijn jeugdliefde, maar zij was onbereikbaar door haar afkomst.
Na een incident tijdens de jacht besluit Wolf om weg te gaan. Hij komt terecht bij hertog Karel en blijft bij hem in wapendienst. Hij vecht de rest van zijn jeugd, en ziet veel van de wereld. In de strijd vindt en verliest hij zijn hond, die hem ongelofelijk dierbaar was. Hij is er dan ook kapot van als zijn hond wordt gedood, zo erg dat hij voor de tweede keer wegloopt om te gaan zwerven.
Hij komt in Italië terecht, klaar voor het begin van zijn derde bestaan. Hij ontmoet Josquin de Prés, hoort de nieuwe muziek en wil weer gaan zingen. Wolf gaat in de leer bij Josquin en dat is het begin van een innige vriendschap. Josquin brengt Wolf de nieuwe muziek bij en neemt hem op in zijn koor. Een leuk detail is dat hij ook Leonardo da Vinci ontmoet en iets van zijn wetenschappen leert. Door de pest worden Josquin en Wolf uit Milaan verdreven en komen zij via Florence in Rome.
Door zijn eigen fout kan Wolf niet terugkeren naar Florence. In Rome krijgt hij te maken met de paus, de achterbakse regelingen en de corruptie. Hijzelf wordt gekoppeld aan Lara en alles gaat zijn gangetje, tot Josquin de Prés weggaat. Na de oorlog rommelt het in de pauselijke kringen door de vreemde handelingen van Borgia, de toenmalige paus.
Wolf ontmoet de dochter van Richardis, Walpurg. Met haar kan hij het goed vinden. Samen voeren ze lange, diepgaande gesprekken. Door Walpurg beseft Wolf dat hij niet in Italië thuishoort. Hij keert alleen terug naar Nederland als een wijze man.
Opdracht 4. Naar welk personage ging jouw sympathie uit en waarom?
De hoofdpersoon is een voor de hand liggende keuze. Daar zal ik als eerste iets over vertellen.
Wolf is in dit boek aan het woord. Hij beschrijft zijn leven, zijn beslissingen, zijn fouten en zijn liefdes. Al vanaf de eerste bladzijde voel je met hem mee. Wolf is een jongen die veel leert, openstaat voor nieuwe invloeden en mensen, maar tegelijkertijd al snel een krachtige jongeman wordt. Hij is een wees en groeit alleen op. In zijn jeugd is het grootste probleem waar hij mee te maken krijgt eenzaamheid. Zonder ouders en maatschappelijke rol van betekenis groeit hij op, hij heeft niemand om mee te praten.
Wolf maakt veel mee, zodoende wordt zijn karakter in zijn jeugd gekenmerkt door pijn, onverschilligheid en eigenwijsheid. Dit beeld van hem is niet definitief: gedurende het boek verandert hij. Eigenlijk verandert hij de hele tijd, maar het proces gaat zo langzaam dat je het pas merkt als er een situatie opduikt waarin zijn “nieuwe” karaktertrek goed naar voren komt. Wolf ontmoet in zijn late jeugd een vriend, Josquin, in wie hij een vaderpersoon vindt.
Onder de hoede van Josquin groeit Wolf, hij heeft nog enkele kinderlijke trekjes maar hij staat al met een been in de volwassenheid. Als hij volwassen is, wordt pas echt duidelijk dat Wolf veel om de mensheid geeft, vooral om het lagere volk. Erg vertederende passages in het boek zijn die waarin Wolf verliefd is.
Mijn sympathie ging direct uit naar deze jongen, die zich staande probeert te houden in een voor hem oneerlijke wereld. Als je tussen de regels door leest kun je uit het verhaal opmaken dat Wolf communistisch is. In de 15e eeuw bestond dat begrip niet, maar Theun de Vries laat in dit boek zijn eigen idealen duidelijk doorschemeren. De vele kanten die Wolf in de loop van zijn leven laat zien zijn ontroerend en herkenbaar. De sociale vaardigheden die hij gaandeweg leert, maken zijn personage veelzijdig en gedetailleerd beschreven.
Er is een duidelijk verschil tussen Wolf als kind en als volwassene. Als lezer heb je met Wolf als kind medelijden en de lezer vindt hem schattig. Als volwassene voel je met hem mee, maar leer je vooral zijn denkbeelden accepteren en begrijpen. Ook ga je hem bewonderen om zijn haast onuitputtelijke kracht. Ik kreeg het idee dat de jonge Wolf steeds meer op zijn leermeester Josquin ging lijken.
Van veel overige personen wordt maar weinig beschreven. Geen van allen veranderen, met uitzondering van Lara. Maar toch vond ik haar niet sympathiek. Ik zal ook iets over haar vertellen.
Lara is een meisje dat tot de absoluut laagste rang van de Romeinse bevolking behoort. Ze wordt pas in het verhaal geïntroduceerd als Wolf in Rome aankomt, maar ze is een van de weinige die de hele tijd bij de zijde van Wolf staat wanneer hij in Rome verblijft. Ze is de huishoudster van Wolf, een baantje waar hij niet om gevraagd heeft. Ze is erg opdringerig en doortastend. Lara woont bij Wolf in, maar ze houdt niet van hem en Wolf voelt ook niets voor haar. Het is een soort strategisch samenzijn. In de tijd dat Wolf en Lara in een huis wonen wordt Wolf steeds ongelukkiger, hij verlangt naar Nederland. Lara verandert ook, zij keert het christendom steeds meer de rug toe en houdt zich bezig met duistere praktijken. Als Wolf afscheid van haar komt nemen, wordt duidelijk hoe de verhoudingen tussen hen liggen. Ze is bij Wolf uit zelfzucht, niet uit liefde of trouw. Zij is in veel opzichten het tegenovergestelde van Wolf. Ze kwam op mij over als een vrouw die eerst zorgzaam is, maar later een tikje achterbaks wordt.
Tot slot wil ik nog een bijfiguur beschrijven. Dat is Josquin de Prés. Hij is een krachtige persoon met een geweldige gave. Hij is in staat muziek te maken zoals niemand dat kan. Velen raken in de ban van hem, onder wie Wolf. Hij is iemand die leeft voor de muziek en die een vader is voor Wolf. Hij krijgt te maken met veel problemen, zoals ziekte, maar weet zich er doorheen te slaan. Josquin heeft een voorliefde voor Nederland, net zoals Wolf. Hij is een indrukwekkend persoon, die rust en kalmte uitstraalt. Josquin verandert niet in de loop van het boek, hij leert wel. Hij scheen mij haast onmenselijk, gelukkig waren er passages waarin ook hij zijn menselijke kant liet zien. Dat waren vooral de stukjes waarin hij emotioneel of ziek was.
Ik kreeg in de loop van het verhaal ontzag voor deze man. Ik vond dat hij het leven van die tijd goed begreep. Het viel mij wel op dat deze man zich bij veel zaken neerlegde, dat vond ik het mindere aan hem. Maar het feit dat hij overal gewaardeerd werd vond ik mooi. De auteur beschrijft goed hoe Josquin de Prés in elkaar zit en hoeveel hij van Wolf houdt.